Czym jest integracja sensoryczna?
Teoria integracji sensorycznej (SI – skrót używany powszechnie w Polsce pochodzi od angielskiej nazwy metody: sensory integration) została stworzona w latach 60. XX wieku przez Jean Ayres. Do Polski teoria integracji sensorycznej trafiła w 1993 r. i szybko zyskała popularność.
Termin Integracja Sensoryczna określa prawidłową organizację wrażeń sensorycznych (bodźców) napływających przez receptory. Oznacza to, że mózg, otrzymując informacje ze wszystkich zmysłów (wzrok, słuch, równowaga, skóra, mięśnie, stawy i ścięgna), dokonuje ich rozpoznania, segregowania i interpretacji oraz integruje je z wcześniejszymi doświadczeniami. Na tej podstawie mózg tworzy odpowiednią do sytuacji reakcję nazywaną adaptacyjną (Mass, 1998). Jest to adekwatne reagowanie na wymogi otoczenia. Może to być odpowiedź zarówno ruchowa, jak i myślowa. System przedsionkowy (narząd równowagi, który reaguje na ruch rotacyjny, liniowy) dotykowy i proprioceptywny (odnosi się do wrażeń płynących z wnętrza ciała, mięśni i ścięgien) odgrywają najważniejszą rolę w rozwoju dziecka. Stanowią one podstawę do rozwoju systemów wzrokowego i słuchowego, tak ważnych w procesie edukacji.
Nieprawidłowa integracja sensoryczna przejawia się tzw. dysfunkcjami, czyli zaburzeniami. Pojawiają się one, gdy układ nerwowy niewłaściwie organizuje bodźce zmysłowe. Dysfunkcje integracji sensorycznej dotyczą nieprawidłowości w zakresie przetwarzania bodźców sensorycznych w obrębie następujących systemów: czuciowego (dotykowego i proprioceptywnego), przedsionkowego, słuchowego, wzrokowego, węchowego i smakowego. Często spotykanymi dysfunkcjami są: obronność w odbiorze bodźców dotykowych), która często współwystępujące z nadpobudliwością psychoruchową, dyspraksja (problem z zaplanowaniem i wykonywaniem nowych czynności ruchowych), niepewność grawitacyjna (manifestuje się lękiem przy zmianach położenia głowy i całego ciała).
Dysfunkcje te mogą być rozpoznawane u dzieci w normie intelektualnej z trudnościami w uczeniu się, z niepełnosprawnością intelektualną, ruchową, autyzmem, nadpobudliwością psychoruchową, mózgowym porażeniem dziecięcym. Ich nasilenie jest różne, od lekkiego do znacznego.
Na czym polega terapia integracji sensorycznej?
Terapia integracji sensorycznej wymaga wykwalifikowanych terapeutów oraz odpowiednio wyposażonych sal, w których prowadzone są zajęcia.
Polega na ukierunkowanej zabawie - jest to szeroka gama aktywności, ćwiczeń i zabaw proponowanych dziecku, która ma wyzwalać konkretne reakcje sensoryczne, aby następowała poprawa w organizacji ośrodkowego układu nerwowego. Podczas terapii SI stosuje się takie aktywności, które będąc właściwym „wyzwaniem” dla dziecka, są także stymulujące dla mózgu. Aktywności zawsze kończą się sukcesem dziecka, co wzmacnia skuteczność terapii poprzez zaangażowanie podopiecznego. Zajęcia są atrakcyjne dla najmłodszych, ponieważ odbywają się z wykorzystaniem różnego rodzaju huśtawek, lin, deskorolki, drabinek do wspinania, trampoliny, basenu z piłeczkami i innych. Dziecko w czasie zajęć nigdy się nie nudzi – zamiast tego wspina się, skacze, czołga, pokonuje tory przeszkód – innymi słowy: doskonale się bawi. Balansowanie na granicy możliwości dziecka poprawia organizację ośrodkowego układu nerwowego i wpływa na zmianę zachowania w sferze motorycznej i emocjonalnej. Poprawia ponadto funkcje językowe i poznawcze, a co najważniejsze – pozwala osiągnąć lepszą efektywność procesu uczenia się i wzmacnia procesy nerwowe, leżące u podstaw tych umiejętności. W przyjaznym i bezpiecznym otoczeniu, dziecko uczy się w sposób efektywny automatycznie przetwarzać i wykorzystywać wrażenia sensoryczne.
Wśród pozytywnych efektów terapii wymienić można: poprawę motoryki dziecka (kształtowanie prawidłowego napięcia mięśniowego i koordynacji ruchowej), wspomaganie procesu uczenia się oraz rozwój umiejętności językowych i poznawczych (w tym pomoc w leczeniu zaburzeń mowy). Każde dziecko traktowane jest indywidualnie – zakres potrzebnych ćwiczeń określany jest przez specjalistę na podstawie obserwacji dziecka, wywiadu z rodzicami oraz na podstawie oceny przebiegu rozwoju procesów sensorycznych.
Warto obejrzeć: